کد مطلب:3603 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

چه كنيم كه شاد باشيم؟

شادي و غم دو احساس عاطفي متضادند. دينِ زندگيساز و پوياي اسلام، فرهنگ شادابي و شادي را به نحوِ مشروع ميپذيرد. در فرهنگ اسلام، سلامت گستري، شاديخواهي و اندوهستيزي جلوة ويژهاي دارد: اللهم صل علي محمّد و آلمحمّد و اقسم لي من كل سرور و من كل بهجة.(بحارالانوار، علامه مجلسي;، ج 98، ص 115، دارالاحيأالتراث العربي.)

قطعاً شرط شادي اين است كه حد و حدود آن به دور از افراط و تفريط رعايت شود تا مبادا موجب معصيت خدا گردد.

اكنون به برخي از سر فصلهاي مهم در اينباره اشاره ميكنيم:

الف) قرآن، جشن و شادي و خنده را در چند مورد منفي و مضرّ ميداند; از جمله: 1. شادي به خاطر تخلف از دستورات پيامبر9 (توبه، 81); 2. آنجا كه به ناحق باشد (غافر، 74 ـ 75); 3. براي زندگي و متاع دنيا (رعد، 26); 4. براي كارهاي ناپسند (آلعمران، 188); 5. خوشحالي به جهت حزب خود، هر چند باطل باشد (مؤمنون، 53); 6. آنجا كه از روي بيتوجهي به قيامت باشد (نجم، 56 ـ 60); 7. شاديهايي كه با مستي و غرور همراه باشد (قصص،76); 8. شادي هنگام شنيدن آيات الهي (زخرف، 46 ـ 47) و... آيات 13 انشقاق، 110 مؤمنون، 29 مطففين نيز در همين رابطه است.

ب) شادماني ممدوح از ديدگاه قرآن:

شادماني مؤمنان به جهت: 1. امتثال امر خدا; 2. به دست آوردن فضل و رحمت الهي; 3. نزول وحي; 4. كارهاي پسنديده; 5. توجه به خداوند; 6. زهد; 7. قناعت; 8. رضايتمندي با توجه به قضا و قدر الهي; 9. نماز سر وقت و... از مواردي است كه مدح شده است.(ر.ك: قرآن مجيد، روم، 4; يونس، 58; رعد، 36; حديد، 23 و... .)

البته بايد توجه كرد كه در روايات، زياد خنديدن و با قهقهه خنديدن، مذمت و به لبخند زدن به هنگام خنده و شادي سفارش و تأكيد شده است.(ر.ك: بحارالانوار، همان، ج 16، ص 392.)

بنابراين اگر جشن، سرور و شادماني كه به منزلة زنگ تفريح به حساب ميآيد، انسان را به هدفنهايي آفرينش نزديك كند، پسنديده و در غير اين صورت ناپسند است.

حضرت عليميفرمايد: شادي تو بيشتر به خاطر كار خيري كه انجام دادهاي، و اندوهت بيشتر براي كار خيري كه از دست دادهاي باشد، همچنين ميفرمايد: شادي مؤمن آن گاه است كه پروردگارش را اطاعت كند و اندوهش آن گاه است كه گناه كند. امام صادقنيز ميفرمايد: شادي در سه خصلت است: وفاداري، رعايت حقوق و ايستادگي در برابر سختيهاي زمانه.(ر.ك: ميزان الحكمة، محمدي ري شهري، ترجمة حميدرضا شيخي، ج 5، ص 2449، نشر دار الحديث.)

در روايات نرم خويي و خردمندي، نيز از عوامل شادي آور شمرده شده است.(ر.ك: ميزان الحكمة، همان.) قرآن كريم نيز غم و اندوه نداشتن را از ويژگيهاي اوليأ الله شمرده و ميفرمايد: أَلاَ َّ إِنَّ أَوْلِيَآءَ اللَّهِ لاَخَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاَهُمْ يَحْزَنُونَ ; # الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ كَانُواْ يَتَّقُونَ ; # لَهُمُ الْبُشْرَيَ فِي الْحَيَوَةِ الدُّنْيَا وَ فِي الاْ ئَخِرَةِ لاَتَبْدِيلَ لِكَلِمَـَتِ اللَّهِ ذَ َلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ;(يونس،64 ـ 62) آگاه باشيد! (دوستان و) اولياي خدا، نه ترسي دارند، و نه غمگين ميشوند; همانها كه ايمان آوردند، و (از مخالفت فرمان خدا) پرهيز ميكردند. در زندگي دنيا و در آخرت، شاد (و مسرور)ند. و در جاي ديگر ميفرمايد: آنان كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام دادند، در باغي از بهشت شاد و مسرور خواهند بود.

از اين آيات روشن ميشود كه شادي واقعي در ساية ايمان، عمل صالح و رعايت تقواي الهي حاصل ميشود كه از ويژگيهاي اولياي الهي است. دوستان خدا در پرتو ايمان و تكية به خدا، با از دست دادن امكانات مادي دنيا اندوهگين نميشوند و نسبت به آينده هم نگراني و اضطراب ندارند، غم و اندوه در انسانها معمولاً ناشي از دنياپرستي و نگراني نسبت به آينده است; كه اين روحيه در اولياي الهي نيست. الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ تَطْمَغنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ أَلاَبِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَغنُّ الْقُلُوبُ ;(رعد،28) تنها با ياد خدا دلها آرامش مييابد.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و همكاران، ج 8، ص 332 ـ 336، دار الكتب الاسلاميه.)

ضمناً توجه به اين نكته لازم است كه شاديهاي دنيا معمولاً با انواع زحمتها، رنجشها، مرضها، نگرانيها، جداييها و ... همراه است; لذا شادي واقعي در دنيا عادتاً امكانپذير نيست و شاديهاي دنيا موقتي و نسبي است. اصل شادي در بهشت است كه قرآن كريم ميفرمايد: خداوند آنان را از شرّ آن روز نگه ميدارد و آنها را ميپذيرد در حالي كه غرق شادي و سرورند. (انسان، 11)